Charlotte van Pallandt (1898-1997)

Als jongedame uit een aristocratisch milieu was ze artistiek zeer begaafd. Tekenen, schilderen en piano spelen was haar tweede natuur. Al was het niet vanzelfsprekend dat je begin 20^e eeuw kunstenares werd. Ze trouwde met een diplomaat maar na vier jaar  gastvrouw te zijn geweest op de Nederlandse ambassade in Bern, ging ze in 1923 haar eigen weg. Ze liet de hulp haar koffers pakken en vertrok. Op het perron probeerde haar man Charlotte nog tegen te houden maar ze stapte in de trein, deed het raampje open en gooide haar trouwring terug naar haar echtgenoot. Van Pallandt maakt op dat moment een duidelijke keuze voor zichzelf en het kunstenaarschap.
Via de vrije academie in Lausanne krijgt ze het advies om naar Parijs te gaan, haar favoriete stad. Ze zei hierover: ‘Je bent er een nummer, niemand kent je, niemand weet van je adellijke afkomst, van je verleden als gescheiden vrouw, je bent er anoniem en zo kun je je helemaal geven’. Gezelligheid en comfort waren volgens haar grote vijanden van creativiteit. Enkele kunstenaars richten een eigen academie op waar ze les volgt van de kubistische kunstenaar André Lohte. De lessen zijn van doorslaggevende invloed. Vooral zijn compositielessen blijken een openbaring. De leerlingen moeten een model in diverse standen bestuderen en op basis daarvan een constructietekening maken. Na een jaar stopt ze met de lessen omdat ze bang is te veel onder de invloed van Lhote te komen.
Door de Frans – Russische beeldhouwer Akop Gurdjan maakt ze kennis met beeldhouwen. Als ze in 1927 terugkomt in Nederland zetten de beeldhouwers Toon Dupuis en Albert Termote haar verder op dit pad. In de periode 1927-1933 pendelt ze op en neer tussen Nederland en Parijs waar ze onder invloed komt van Charles Despiau die haar waardevolle dingen leert over het portret en de verhoudingen tussen hoofd t.o.v. de hals. Hierna besluit tot WO II in Parijs te blijven waar ze veel leert van Charles Malfray die haar leert een tekening te vertalen naar een driedimensionale compositie. In 1937 neemt ze deel aan het Nederlandse paviljoen op de Wereldtentoonstelling in Parijs. Ze exposeert met het beeld Serge, het portret van haar neefje. Ze wint de tweede prijs maar vanwege de uitbraak van WO II keert ze terug naar Nederland.
In 1943 wordt haar flat in de Zeestraat in Den Haag door de NSB geconfisqueerd waarna ze naar een ateliercomplex in Amsterdamse Zomerdijkstraat verhuisd. Een klein geluk bij een ongeluk: Ze maakt kennis met andere, later beroemde beeldhouwers als  Fred Carasso, Paul Grégoire en Piet Esser. Van Pallandt vraagt aan Carasso om een goed model. Dat werd Truus Trompert die voor vele andere kunstenaars al eerder poseerde. Ze zou een doorslaggevende rol spelen in het oeuvre van Van Pallandt. Talloze tekeningen en ‘Truusbeeldjes’ passeren de revue. ‘Ze was ideaal voor me, elk van haar houdingen was een beeld. Er was iets dartels in de Truus-verbeeldingen, de beweging van wat leeft en ademt.’ Ze ondertekent echter ook de ariërverklaring en wordt daarmee lid van de Kultuurkamer. Na de oorlog werden de leden streng bestraft met een expositieverbod. Pas in 1948 mag Van Pallandt weer exposeren.
In 1953 krijgt ze de opdracht (prov. Gelderland) voor een portret van koningin Juliana op basis van foto’s. Ze vond het een ‘erg saai’ en typisch staatsieportret met een diadeem en een neutrale expressie. Ze zoekt contact met Juliana en na een kop thee zei ze: ‘Ze zag er ineens totaal anders uit! Veel mooier, veel interessanter dan al die staatsiefoto’s. Ik ben direct naar huis gereden en heb het échte portret gemaakt.’ Het nieuwe portret zorgt voor een doorbraak in haar werkwijze. Ze kiest niet voor de gelijkenis maar juist voor haar blik of visie op de persoonlijkheid. Eind jaren 50 krijgt ze de Prix de la Critique van de internationale vereniging van kunstcritici. Opvallend want op dat moment wint de abstracte kunstrichting terrein. Toch schuwt Van Pallandt naast de figuratie ook de abstractie niet: ‘Ik heb wel abstracte elementen in mijn beelden gebruikt, maar ik ben altijd bij de mens gebleven. Als iemand interessant is verveeld het toch nooit.’
In de jaren 60 creëert Van Pallandt haar eerste monumentale buitenbeelden in steen. Eenvoudig en architectonisch van vorm. De beelden symboliseren sterke vrouwen, met stevige en monumentale lijven. De serie naakten die ze maakt van haar model Truus zijn inmiddels legendarisch door de expressiviteit, zelfverzekerdheid en vitaliteit die ze uitstralen. In 1963 wordt ze benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau en krijgt ze in 1966 de opdracht voor een monumentaal beeld van Koningin Wilhelmina voor de stad Rotterdam. In 1967 verhuist Van Pallandt naar de Beeklaan in Noordwijk en in het Haagse Kunstmuseum opent in 1968 de eerste belangrijke retrospectieve tentoonstelling van haar werk.
In de decennia erna zouden vele andere prijzen en onderscheidingen volgen net als het instellen van de Charlotte van Pallandt prijs. De laatste tentoonstelling tijdens haar leven was in 1995 in Museum Beelden aan Zee. Ze wil eigenlijk niet meer exposeren: ‘Want ik heb geen nieuwe dingen meer en je kunt niet altijd met oud werk komen aanzetten. Onlangs heb ik het vroege werk van Mondriaan gezien. Het is niet te geloven hoe mooi dat is. Ik wou dat ik er honderd jaar bij had, dan zou ik helemaal de andere kant op gaan. Dan zou ik hoe langer hoe abstracter worden. Dat trekt mij ontzettend aan. Maar ik heb mijn leven nu eenmaal op deze manier opgebouwd, dat verander je niet meer. Het leven is veel te kort voor een beeldhouwer. Veel te kort. Voor je het weet ga je alweer dood.’ Vele beeldhouwers bereiken een zeer respectabele leeftijd. Check het maar eens. De koningin van de Nederlandse beeldhouwkunst sterft op 30 juli 1997 in Noordwijk, 98 jaar oud.